Bij de overheid is het besef ingedaald (blijkbaar mede ingegeven door de kritiek uit het buitenland, dat COVID-19 / corona serieus genomen moet worden. De vraag is of bij iedereen duidelijk is waarom. Dit gaat niet meer om voorkomen van besmettingen op zichzelf. Dit gaat om voorkomen van destabilisering van de maatschappij. Hoe zit dat dan?
Laten we een paar inzichten op een rij zetten:
Vandaag is het aantal besmettingen gestegen met 155 tot 959. Gisteren met 190: een recordgetal. Maar dat is niet zo bijzonder. Opvallender sinds gisteren is dat het aantal plaatsen waar besmettingen (officieel) zijn geconstateerd zeer fors is gestegen, en met een verdeling over heel Nederland:
Verder is niet meer van alle besmette personen bekend wat zijn/haar woonplaats is. Tevens worden bijvoorbeeld familieleden van besmette personen niet (meer) getest. Dit betekent dat:
- het aantal besmettingen zeer waarschijnlijk wordt onderschat
- de epidemie op zichzelf zeer moeilijk meer is in te dammen.
Dit inzicht bracht Angela Merkel afgelopen dinsdag tot de publieke uitspraak te verwachten dat ca. 70% van de Duitsers besmet zou raken. Onverstandig om zo te brengen vanwege de impact op bijv. de financiële markten. Het achterliggende inzicht klopt echter wel.
Sleutelinzicht van vandaag (eigenlijk gisteren) is dus, dat we er van uit mogen, nee: moeten!, gaan dat de meesten van ons besmet zullen raken. Is dat reden tot paniek?
Deze vraag is op allerhande niveau's te beantwoorden.
Op individueel niveau kan dit zeer beangstigend zijn, met name als je ouder bent en reeds 'indicaties' hebt, d.w.z. aanpalende aandoeningen die de kans op overlijden sterk verhogen. Op jongere leeftijden en zonder andere aandoeningen is het risico zeer veel lager. Zie bijvoorbeeld dit artikel hierover.
Een bovenliggende factor is de vraag hoe fataal 'Corona' is. De inzichten hierover verschillen nog sterk: het is een zeer lastig te berekenen cijfer. De laatste inzichten zijn echter niet positief: The Lancet publiceerde eergisteren dit artikel hierover. Afhankelijk van de tijd tussen besmettingen en overlijden van de reeds overleden personen lijkt de dodelijkheid een stuk hoger te kunnen zijn. Alleen als blijkt dat inmiddels (veel) meer mensen zijn besmet dan officieel is vastgesteld is de dodelijkheid lager. In alle scenario's door de oogharen voorlopig een factor 20 erger dan 'gewone griep'. Dat is voor Nederland voor een stevige epidemie iets minder dan 10.000 mensen. Als in Nederland 200.000 mensen door Corona komen te overlijden, dan is dat in individuele gevallen heel droevig. Op maatschappelijk niveau is de impact van het overlijden op zichzelf echter beperkt.
Op maatschappelijk niveau ligt de grote zorg op een ander vlak. Die zorg komt voort uit de maatschappelijke (systeem) risico's die afhangen van de snelheid waarmee de besmetting om zich heen grijpt. Deze risico's geven alle reden tot forse maatregelen, waarbij de vraag m.i. is of we nu voldoende doen:
1) De ziekenhuiscapaciteit, en met name de IC-capaciteit is niet berekend op een dergelijke uitbraak. Mijn achter-achterneef Diederik Gommers kwam er afgelopen dagen regelmatig mee in het nieuws. Huidige situatie is, zo begrijp ik van een naaste die in het ziekenhuiswezen werkt, dat de capaciteit op dit moment al nijpend is (alle verloven zijn ingetrokken), en de verwachting is dat over een week al bijzondere maatregelen genomen moeten worden. In Italië moet al gediscrimineerd worden tussen patiënten... Dat is voor onze westerse naoorlogse wereld zeer ongewoon. Capaciteit is overigens niet alleen een zaak van bedden, maar ook van handen... We zagen in China al artsen en verplegend personeel omvallen... Als het ziekenhuiswezen sterk verminderd functioneert, heeft dat ook impact op behandeling van alle andere ziekten en ongelukken.
2) Transport & distributiesector. Paniek en ongebreidelde maatregelen kunnen deze sector raken. Dan staakt het hele systeem. Als deze bedrijven bijvoorbeeld cash-tekorten krijgen kunnen ze technisch failliet raken. Zonder distributie en transport zullen supermarkten snel leeg raken. Zover is het echter nog lang niet, maar het is geen denkbeeldig risico.
De paniek die dit onder de bevolking kan veroorzaken kan leiden tot brede wetteloosheid in (delen van) het land.
Bovenstaande hangt vooral samen met de snelheid. Een rustig verlopende epidemie houdt het grootste deel van het land draaiende. Het is dus geen kwestie van individuele levens of eenvoudige economische impact waar de zorg, maar een zaak van temporiseren, vertragen van de verspreiding van het virus:
Dat is het enige dat er in de kern toe doet wat betreft deze epidemie. En dit gaat niet alleen over het ziekenhuiswezen, maar ook over andere sectoren waar de impact snel zeer fors kan worden. Wellicht zoom ik hier komende dagen nog op in: de zelfversterkende factoren in destabilisatiescenario's.